Օրգանիզմում ուռուցքային գործընթացի սկիզբը կարելի է հայտնաբերել առնվազն հինգ եղանակով, ընդ որում, մեկի կիրառումը, սովորաբար, պահանջում է մյուսի իրականացումը, որն առավել հստակեցնող և տեղեկատվական է։
Այնուամենայնիվ, հարկ է գնահատել յուրաքանչյուր եղանակը և պարզել, թե դրանցից որն է առավել ընդունելի մեր ժամանակներում` ըստ բալային համակարգի.
- տեղեկատվություն. կարևոր գործոն, հենց առաջին հետազոտության ժամանակ առավել ճիշտ ախտորոշելու ունակությունը` 1-4 բալ,
- հասանելիություն. կախված գնի և մեթոդի տարածվածությունից` 1-3 բալ,
- ինվազիվություն՝ հետազոտությունն իրականացնելու համար օրգանիզմի հյուսվածքների անհրաժեշտ վնասման աստիճանը. 1-3 բալ։
- գոյություն ունի 5 մեթոդ.
- Էնդոսկոպիա,
- բիոպսիա,
- ճառագայթային եղանակներ (ՄՌՏ, ռենտգեն, ՀՏ կամ ՈՒՁՀ),
- լաբորատոր ախտորոշում,
- հետազոտման ռադիոիզոտոպային եղանակ։
Էնդոսկոպիան հետազոտման եղանակ է՝ հիմնված օրգանիզմի խոռոչի մակերեսների վիզուալ զննման նպատակով օպտիկամանրաթելային գործիքի ներթափանցման վրա։ Երբեմն, իսկ ուռուցքի առկայության դեպքում` հաճախ,այն համակցվում է բիոպսիայի հետ՝ կենսանյութի նմուշի ստացումով։ Տեղեկատվության համար էնդոսկոպիան ստանում է 3 բալ, քանի որ հրաշալի տեսանելիությունը փորձառու բժշկին թույլ է տալիս հայտնաբերել ուռուցքը վաղ շրջանում, եթե, իհարկե, այն գտնվում է խոռոչում, այլ չի աճում պատի ներսում կամ օրգանի պարենխիմայում։ Այդ պատճառով 1 բալ չի ավելացվում։ Հասանելիության համար ստանում է 2 բալ, հետազոտությունը մատչելի չէ և ամենուրեք չի իրականացվում, քանի որ վիրահատական միջամտություն է և անհրաժեշտ է ստացիոնարի արտոնագիր։ Ինվազիվության համար ստանում է 2, քանի որ հիվանդների կողմից միջամտությունը ծանր է տարվում և երկարատև վերականգնում է պահանջում։ Ընդհանուր` 7 բալ։
Բիոպսիան հյուսվածաբանական հետազոտության նպատակով ուռուցքի կապակցությամբ կասկածելի օրգանի հյուսվածքներից նմուշի ստացումն է՝ հյուսվածքների ամբողջականության պարտադիր խախտումով։ Իրականացվում է էնդոսկոպիայով կամ անմիջապես օրգանից հատուկ ասեղներով պունկցիայի եղանակով ՝ ՈՒՁՀ կամ ռենտգեն հսկողությամբ։ Տեղեկատվության համար կստանա 4 բալ։ Բիոպսիայից ավելի հուսալի դժվար է այլ բան մտածել։ Հասանելիության համար, ինչպես էնդոսկոպիան ստանում է 2, իսկ ինվազիվության համար՝1։ Ընդանուր` 7 բալ։
Ճառագայթային եղանակները, որոնց վերաբերվում են ինչպես անվնաս ՈՒՁՀ-ն (ուլտրաձայնային հետազոտություն) և ՄՌՏ (մագնիսառեզոնանսային տոմոգրաֆիա), այնպես էլ համեմատաբար վտանգավոր ռենտգեն հետազոտությունները և համակարգչային տոմոգրաֆիան (ՀՏ), կարելի է բաժանել երկու մասի, միջինացված բալ ստանալու համար։ ՈՒՁՀ-ն և ՄՌՏ-ն տեղեկատվության համար ստանում են 1 բալ, ուռուցքի զարգացման վաղ շրջանում այս մեթոդները հաճախ սխալվում են և ճշգրիտ չեն։ Նույնը վերաբերում է ռենտգենին և ՀՏ-ին՝ 1 բալ։ Հասանելիությունը քաղաքներում բավականին մեծ է, սակայն թանկ արժեն, այսպիսով, կտրվի 2 բալ։ Ինվազիվությունը ՈՒՁՀ և ՄՌՏ-ի համար կազմում է 3 բալ, ռենտգենի և ՀՏ-ի համար՝ 1 բալ։ Այսպիսով, ընդհանուր միջին բալը 6+4=10 և այն բաժանած 2-ի՝ 5 բալ։
Լաբորատոր ախտորոշումը հաճախ դառնում է խորացված հետազոտության եղանակ, երբ կողմնակի ախտանիշներով և վերը նշված եղանակներով հայտնաբերվել է ուռուցքի օջախ։ Լաբորատոր քննությունն, այս դեպքում, տարբերակում է ուռուցքի տիպը, տեսակը, ակտիվությունը, տալիս պատկերացում վերջինիս ծագման մասին։ Բացի այդ, լաբորատոր հետազոտությունները հայտնաբերում են ուռուցքը և վերջինիս տեսակը շատ ավելի վաղ, քան մնացած եղանակները։ Սա հնարավորություն է տալիս մեթոդը համարել հուսալի՝ ուռուցքային աճի վաղ ախտորոշման համար։ Այսպիսով, տեղեկատվության համար այն ստանում է 4 բալ։ Մեթոդի հասանելիությունը նույնպես բավականին բարձր է։ Արյան քննություն կարելի է հանձնել ցանկացած տեղ, հետազոտությունը թանկարժեք չէ։ Որոշ դեպքերում այն կարելի է հանձնել տանը կամ` նույնիսկ աշխատանքի վայրում։ Օնկոմարկերների հետազոտման համար հիվանդը չի պահանջվում, այլ միայն նրա արյան նմուշը, ինչը թույլ է տալիս հասանելիության համար գնահատել 3 բալ։
Ինվազիվությունը նվզագույն է և համեմատելի է ՈՒՁՀ-ի հետ։ Մեթոդը չունի սահմանափակումներ` ըստ առողջական վիճակի կամ ուղեկցող հիվանդությունների։ Այսպիսով, կարող ենք համարձակորեն 3 բալ տալ։ Այսպիսով, ուռուցքային գործընթցի վաղ շրջանում լաբորատոր ախտորոշմանն ընդհանուր տրվում է 10 բալ։
Ռադիոիզոտոպային մեթոդը վաղ ախտորոշման հնարավորություններով և ոչ բարձր ինվազիվությամբ մոտ է լաբորատոր ախտորոշմանը, սակայն հասանելիությամբ խիստ տարբերվում է։ Խոշոր քաղաքներում և շատ նեղ ցուցումներով կարելի է իրականացնել այս թեստը՝ բավականին թանկ գնով։ Այսպիսով՝ 4+1+3 , ընդհանուր այս մեթոդը ստանում է 8 բալ։
Այսպիսով, կարճ ամփոփենք արդյունքները.
- էնդոսկոպիա. 7 բալ,
- բիոպսիա. 7 բալ,
- ճառագայթային եղանակներ (ՄՌՏ, ՀՏ կամ ՈՒՁՀ). 5 բալ,
- լաբորատոր ախտորոշում. 10 բալ,
- հետազոտման ռադիոիզոտոպային եղանակ. 8 բալ։
Հավելենք, որ ճշգրիտ ախտորոշման համար հիմնականում կիրառվում է ոչ թե մեկ եղանակ, այլ մի քանիսը, և թե որ մեթոդների համակցումը կլինի ավելի ինֆորմատիվ, որոշում է բժիշկը, հաշվի առնելով ուռուցքի տեղակայումը և մեթոդի հասանելիությունը։
Մանրամասն` օնկոմարկերների մասին
Օնկոմարկերները նյութեր են, որոնք սինթեզվում են ուռուցքի կողմից կամ նրա բաղադրիչ մասն են։
Կլինիկական ախտորոշման մեջ օնկոմարկերները հիմնականում կիրառվում են հիվանդության ընթացքի և իրականացվող բուժման արդյունավետության վերահսկման համար։
Օնկոմարկերների օգնությամբ հնարավոր է ուռուցքը հայտնաբերել բավականին վաղ շրջանում, իսկ այլ եղանակների հետ միասին որոշել բուժման արդյունավետությունը և տեղեկատվություն ստանալ հիվանդության կանխատեսման մասին։
Օնկոմարկերների մակարդակի բարձրացումը, օրինակ са 15 3, կարող է արտացոլել մետաստազավորումը և/կամ հիվանդության կրկնությունը հիվանդության զարգացման կլինիկական ախտանիշների առաջացումից 6 և ավելի ամիսներ առաջ։ Օնկոմարկերների մակարդակի փոփոխությամբ պայմանավորված կարելի է ընտրել համապատասխան բուժում։ Եթե խտությունն աննշան է ավելանում կամ երկարատև մնում է նույնը, կարելի է խոսել ռեմիսիայի մասին։
Կլինիկական պրակտիկայում առավել կիրառվող օնկոմարկերների աղյուսակ
Առաջնային ուռուցքի տեղակայումը
|
Օնկոմարկեր |
|
Կրծքագեղձ | СА 15 3, Cyfra 21-1, կարցինոէմբրիոնային հակածին, СА 72-4, (պրոլակտին, էստրադիոլ հորմոններ) | |
Ձվարաններ | СА 125, ROMA, СА 72-4, կարցինոէմբրիոնային հակածին, ալֆա-ֆետոպրոտեին, մարդու խորիոնային գոնադոտրոպին, էստրադիոլ, հակամյուլլերյան հորմոն, ինհիբին В | |
Արգանդի մարմին | կարցինոէմբրիոնային հակածին, մարդու խորիոնային գոնադոտրոպին, | |
Արգանդի վզիկ | Cyfra 21-1, SCC, կարցինոէմբրիոնային հակածին, | |
Վուլվա | SCC, կարցինոէմբրիոնային հակածին | |
Շագանակագեղձ | Ազատ պրոստատ-սպեցիֆիկ հակածին, ընդհանուր պրոստատ-սպեցիֆիկ հակածին {cms_selflink page="chromo" text="քրոմոգրանին А"} | |
Ձվարաններ | ալֆա-ֆետոպրոտեին+ մարդու խորիոնային գոնադոտրոպին | |
Կերակրափող | SCC | |
Ստամոքս | СА 72-4, СА 19-9, կարցինոէմբրիոնային հակածին, {cms_selflink page="chromo" text="քրոմոգրանին А"} | |
Ենթաստամոքսային գեղձ | СА 242, СА 19-9, կարցինոէմբրիոնային հակածին, քրոմոգրանին А, СА 72-4 | |
Հաստ աղի | СА 242, Tumor-2Мpk, կարցինոէմբրիոնային հակածին, СА 19-9, СА 72-4 | |
Լյարդ | ալֆա-ֆետոպրոտեին, ֆերիտին, կարցինոէմբրիոնային հակածին | |
Թոքեր | Cyfra 21-1+NCE+ կարցինոէմբրիոնային հակածին +{cms_selflink page="pro-gastrin-sekretiruyushhij-belok" text="ProGRP"}+{cms_selflink page="chromo" text="քրոմոգրանին А"}+ SCC | |
Վահանաձև գեղձ | Կալցիտոնին, թիրեոգլոբուլին, թիրեոտրոպ հորմոն, կարցինոէմբրիոնային հակածին | |
Միզապարկ | Cyfra 21-1 (մեզի մեջ), SCC | |
Մաշկ (մելանոմա) | S 100 | |
Բազմաթիվ միելոմա | Բետա 2-միկրոգլոբուլին ( "Լաբթեստ"-ում չի կատարվում) | |
Երիկամ | Բետա 2-միկրոգլոբուլին (չենք իրականացնում), SCC, СА 125 | |
Մակերիկամ | {cms_selflink page="chromo" text="քրոմոգրանին А"} |